۵ شهریور : روز بزرگداشت محمد بن زکریای رازی
شرح زندگی نامه محمد بن زکریای رازی:
ابوبكر محمد بن زكرياي رازي فيلسوف و عالم طبيعي و شيمي دان و پزشك بزرگ ايران عالم اسلامي و ملقب به جالينوس المسلمين از مفاخر و مشاهير جهان و يكي از نوابع روزگار قديم است که در شعبان ۲۵۱ هـجری قمری مطابق ۲۷ اوت ۶۸۵ ميلادي در شهر ري به دنيا آمد.
نام وی محمد، نام پدرش زکریا و نیایش یحیی و کنیه‌اش ابوبکر است. او در شعبان سال ۲۵۱ هـ.ق (۸۶۵ م) در ری که شهری کهن به دنیا آمده دوران کودکی، جوانی و نوجوانی خود را در این شهر گذراند. وی در نوجوانی به موسیقی گرایش داشته و در نواختن نی توانا بود و گاهی شعر می‌سرود.
مدتی به زرگری مشغول شد و سپس به کیمیاگری روی آورد. در جریان کار با موادشیمیایی چشمش آسیب دید. می‌گویند پزشکی که رازی جهت درمان به او مراجعه کرده بود پانصد دینار طلب کرد و رازی ناچاراً آن را تهیه و پرداخت کرد. پزشک به وی گفت کیمیا این است نه آنچه تو در جستجوی آنی. از آن زمان گرایش به آموختن علم طب پیدا کرده و در سنین بالا علم طب را آموخت. رازی برای آموزش بیشتر به بغداد سفر کرد و دربیمارستان بغداد در طب استاد گردید و به ریاست بیمارستان معتضدی برگزیده و به زودی به جایگاه نخست پزشکی دست یافت رازی پس از مرگ معتضد خلیفه عباسی به ری بازگشت و عهده‌دار ریاست بیمارستان ری گردید و تا پایان عمر در این شهر به تربیت دانشجویان ودرمان بیماران پرداخت.
رازی اولین پزشکی بود که تشخیص تفکیکی بین آبله و سرخک را بیان کرد و پیشگام در ارایه نظریه ایمنی اکتسابی است. رازی اولین پزشکی بود که تشریح جسد انسان،استخوان‌ها، عضلات، مغز و بعضی از شعب اعصاب را در سر و گردن مشاهده و توضیح داده است.
رازی بسیاری از داروها را ابتدا بر روی حیوانات امتحان و پس از ثبت اثرات آنها در صورت مثبت بودن اثر به بیماران تجویز می‌کرد. او نخستین پزشکی است که داروهای الکالوئیدی غیر سمی را ساخت و در درمان بیمارانش استفاده کرد.
به پاس زحمات فراوان رازی در امر داروسازی روز پنجم شهریورماه روز بزرگداشت زکریای رازی و روز داروسازی نام‌گذاری شده است. رازی در جراحی صاحب نظر بود و درباره سنگ کلیه و سنگ مثانه دارای کتابی است که در آن تأکید دارد در صورتی که درمان سنگ مثانه با روش‌های طبی امکان‌پذیر نباشد باید به عمل جراحی پرداخت. او اولین طبیبی است که سل مفصلی انگشتان را شرح داده است.
همچنین نخستین دانشمندی است که اجسام را به سه گروه جمادی، نباتی و حیوانی و همچنین مواد را به دو دسته فلز و شبه فلز تقسیم نمود. او در شیمی بسیار استاد بود و از کشفیات او می‌توان الکل، اسید سولفوریک، اسید کلریدریک، اکسیدارسنیک و اسید سیتریک را نام برد.
از مهمترین آثار او «الحاوی» است که به نظر از «قانون» ابن سینا مهمتر است. محمد رازی این کتاب را به صورت یادداشتهای متعددی تهیه کرده بود و بعد از مرگ وی به دستور ابن عمید از روی یادداشتهای او کتاب را استنساخ و تنظیم کردند. مقدار زیادی از نتایج آزمایشها و مطالعات رازی در این کتاب جمع است. اثر دیگر رازی «طب المنصوری» است که به نام منصور بن اسحاق حاکم ری تألیف و تنظیم شده است. کتاب «من لا یحضره الطبیب» اثر دیگر وی شامل دستورهای ساده برای معالجات گوناگون است.
رازی در اواخر عـمر در نـتـیجه مطالعـه زیاد درباره کیمیاگری و کار مداوم با مواد شیمیایی چون بخار جیوه به بـیماری چشم مبتلا و بالاخره کور شد و در پنجم شعبان ۳۱۳ هـ.ق در زادگاه خود (ری) وفات یافت. مدت عمر وی به سال قمری شصت و دو سال و پنج روز و به شمسی شصت سال و دو ماه و یک روز ذکر شده است.
از جمله گفتار رازی:
• پزشک در درمان بیماران خود را به خدای بزرگ می‌سپارد و از او شفا و بهبود چشم دارد او روی توان و کارش حساب نمی‌کند بلکه در همگی کارهایش به خدا اعتماد می‌ورزد. اگر پزشک وارونه ی این انجام دهد و به خود و به توانش در این پیشه و کاردانی‌اش بنگرد، خداوند بهبود و شفا را از او باز خواهد داشت.
• اگر همه می توانستند از استعداد‌های خود درست بهره گیرند دنیا همان بهشت موعود می‌شد که همه می‌خواهند.
منبع : سايت شبكه كتابخوانان حرفه اي ايران.
وبلاگ کتابخانه بقیة الله الاعظم (عج) مسجدجامع قم